Hayatımızın bir parçası olan deprem gerçeğini daha iyi anlamamız gerekiyor. Bu noktada sade vatandaşlar olarak bilmemiz gereken, bildiğimizde faydalı olacak konuları uzmanlarından öğrenerek sizler için yayınlıyoruz.
Deprem ve yaşam serimizin bu içeriğinde bir inşaatta kimler ne iş yapar? Kimlerin ne sorumluluğu vardır? Nasıl daha iyi hale gelir? Nasıl kontrol edilebilir gibi sorularının cevaplarını arıyoruz.
Uzmanımız Yüksek Mimar Serkan ENNAÇ ile, merak ettiğimiz her şeyi konuştuğumuz söyleşimiz sizlerle.
Bir Yapının Sorumluları Kimlerdir?
Öncelikle bir yapı için sorumluları
- Müteahhit
- Mimar
- İnşaat Mühendisi
- İç Mimar
olarak genelleyebiliriz.
Bir yapı ortaya çıkarken, mimardan başlar, inşaat mühendisinin hesaplamaları ve onayından geçer. Ortaya çıkan nihai proje inşaat alanında uygulayıcılar tarafından tatbik edilir. Böylece yapı ortaya çıkmış olur.
Kendi mesleğim de olduğu için öncelikle Mimar ve İç Mimardan başlayalım…
İç Mimar
Yapı yapma yetkisi olmayan, binaların içini tasarlayan (yeni duvar düzeni, perde, kumaş halı, dolap, parke vb.) ve bütün dekoratif öğeler üzerine çalışan bir meslek dalıdır. İç mimarların binalar adına proje imza yetkisi yoktur. Ancak iç tasarımlarında mimari detaylara ve hesaplamalara dikkat ederek çalışırlar.
İç mimarlar, tamamlanan bir yapıda, yapının duvar, kapı, cam, çerçeve gibi detaylarına müdahale etmesi mümkün olmakla birlikte bu müdahaleyi mimari hesaplamaları dikkate alarak yaparlar. Yaptıkları müdahaleler taşıyıcı olmayan alanlardaki revizyonlar gibi düşünülebilir.
Mimar
Mimar ise iç mimarın bu yaptığı kısımları da yapmaya yetkisi olan ancak ana konusu bina tasarlamak olan bir meslek dalıdır. Hastane, okul, site, konut, köprü… yani yapı öğesi olarak aklınıza ne gelirse tasarımını yapan meslek dalı mimarlıktır.
Mimarlar bir yapıyı tasarlarken, inşa metotlarını ve hesaplamalarını da dikkate alarak ilerlerler. İnşaat mühendisliğinin alanında olan statik, mukavemet vb gibi konularda, birebir hesap yapmasa da temel bilgiye sahip olarak tasarımları buna göre ortaya çıkartırlar.
Örneğin daire tasarımında kolon, kiriş, perde gibi yapı bileşenlerinin nereye yapılacağını, bunların üzerine binecek yüklere göre ebatlarının ve sıklıklarının ne kadar olması gerektiğini değerlendirirler.
Mimari çizimler inşaat mühendisleri tarafından ele alınır. Hesaplanıp tam olarak kolon, kiriş, perde ebatları veya döşeme kalınlığı verilerine ulaşılır. Bu sebeple mimari tasarımlar, inşaat mühendislerinin müdahalesi ile tekrar çizim masasına dönebilir. Mimar bu yeni verilere göre tekrar değerlendirir.
İnşaat Mühendisi
İnşaat mühendisleri ise, bir yapının, sağlamlık, mukavemet, dış etkenlere (deprem, rüzgar vb.) dayanıklılık gibi konularda net hesaplamaları yaparlar. Bu hesaplamalara göre de seçilen yapım sistemine göre kullanılması gereken malzemelerin ebat ve sayılarına karar verirler.
Toplumda genel olarak bilinenin aksine inşaat mühendisleri bina sağlamlığının %100 garantisini veren kişiler değildir. Onlar eldeki arazi ve yapım sistemi verilerine göre binanın dayanıklı inşa edilmesini sağlayan hesaplamaları yaparlar. Yani bir inşaat mühendisi bir yapı için %100 depreme dayanıklıdır diyemez. Ancak örneğin “bu bina 7 şiddetindeki depremlere dayanacak şekilde planlanmış ve inşa edilmiştir” diyebilir.
Mimari çizimlere, yapılan hesaplamalar sonrasında değişiklik talebi yapabilirler.
İnşaat mühendisi, mühendislik standartlarına ve formüllerine göre hesaplamalarını yaparlar ve bu hesaplamalar sonucunda istenen, talep edilen etkilere dayanacak bir sonuç ortaya çıkartırlar.
Bu sonuçların inşaat yapılırken dikkate alınıp alınmayacağını veya denetlenip denetlenemediğini bilemezler ve böyle bir sorumlulukları da yoktur. (Şantiye şefi olanlar hariç)
Müteahhit
Müteahhit ise kelime anlamı üstlenici/ yüklenici olan, özellikle bizim ülkemizde bir inşaatın yapılmasını sağlayacak kapitale/paraya sahip veya bu kapitalin işveren tarafından teslim edildiği kişilerdir.
Müteahhitler, arsa, mimar, inşaat mühendisi, inşa süreci organizasyonunu yaparlar.
Müteahhitler için bir ehliyet, uzmanlık ya da eğitim şartı ülkemizde maalesef yok. Yani bir esnaf, ev hanımı, doktor ya da şoför, eğer kapitale yani paraya ve bu organizasyonu koordine etme gücüne sahipse müteahhit olabilir.
Mimar ve inşaat mühendisinin işlemleri sonrasında ortaya çıkan ihtiyaçları temin eden, bu malzemelerin kurulumunu yapacak ekibi organize eden kişidir. Teknik bilgi sahibi olması maalesef zorunlu değildir.
Müteahhitler bir inşaat için mimar, mühendis, şantiye şefi ve inşaat işçileri gibi bir organizasyona ihtiyaç duyar ve para karşılığında bu organizasyonu kurarlar.
Diğer Sorumlular
Denetleyiciler
Yukarıda saydıklarımız inşa uygulaması kontrolörleri diyebiliriz. Bunun dışında bir yapı inşa edilmeden zemin durumu, jeolojik yapı, imar planı vb gibi parametreleri de kontrol eden ve denetleyen organlar da vardır.
Genel kural olarak yapılaşmalar imar planları ve ruhsata uygun olmak zorundadır. Bu hususun denetimi idareye aittir. Ancak idare bu yükü özel sektörle işbirliği içerisinde üstlenir durumdadır. Yapı denetimin uygulama bulduğu alanlarda idareye karşı olan fenni mesuliyet Yapı Denetim Kuruluşlarına aittir.
Uygulayıcılar
Tüm bu çizimler, hesaplamalar ve tespitlerden sonra, istenenleri, planlanan şekilde uygulamak da çok önemli bir noktadır. Burada şantiye şefi, kalıpçı, demirci gibi bir çok uzman çalışanın aynı koordinasyon ve hassasiyetle çalışıp uygulamayı yapması gerekmektedir.
Örneğin ustabaşının betonu dökülürken vibratör kullanmasını sağlaması, şantiye şefinin, bu işlemin yapıldığını denetlemesi gibi süreçlerin de doğru işletilmesi gerekir. Şantiye şefini de denetleyen bir sistem var normalde. Bu sistem doğru işlemiyor çoğu kez maalesef. Zaten en büyük sorun da orada. Yönetmeliklerimiz dünya standartlarında ama yaptırımlar az. Denetim yetersiz.
Bir inşaatla ilgili başarı ya da başarısızlığa ait sorumluluk bu yukarıdakilerden sadece 1 tanesinde olamaz. Net olarak tespit edilmediği sürece bir yapının dayanıklılığı, güvenliği ya da ömrü sadece bir kişiye bağlı değildir.
Deprem ve Yaşam kategorisindeki diğer içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Yüksek Mimar Serkan ENNAÇ’ın instagram sayfasına buradan ulaşabilirsiniz.
Türkiye Mimarisi Instagram
—–1. Bölüm Sonu—
