Afetlerde gıda hijyeni ve beslenme, barınmadan sonra gelen en önemli konulardan biridir. Gıda hijyeni ve beslenmeye gereken önemi veremez ve gereken isterleri sağlayamazsak, afet sonrası yaşama dönüşte çok büyük sorunlar karşımıza çıkabilir.
Halk Sağlığı Uzmanları Derneğinin yaptığı çalışma ve bilgilendirmede afetlerde gıda güvenliği ve hijyeni ile ilgili dikkat edilmesi gerekenler sıralanmış ve yapılması gerekenler listelenmiş.
Ailem.com olarak bu çalışmanın bir özetini sizler için düzenledik.
Afetlerde Gıda Hijyeni ve Beslenme
Yetersiz beslenmeyi önlemek, akut malnütrisyonu tedavi etmek kadar önemlidir. Gıda güvencesi ve beslenme müdahaleleri, kısa vadede beslenme ve sağlık durumunu, uzun vadede ise hayatta kalma ve refahı belirleyebilir .
Acil durumlarda ve afetlerde yetersiz beslenme enfeksiyon hastalıklarının yanı sıra yüksek mortalite hızlarına katkıda bulunan önemli bir faktördür. Özellikle 2 yaş altı mortalite hızları yüksektir. Ancak kötü beslenmenin önlenmesinin beslenme dışında güvenli su, sanitasyon ve hijyen, barınma ve sağlık ile ilgili asgari standartların sağlanmasına da bağlı olduğu unutulmamalıdır.
- Uygun miktar ve kalitede su besleyici yiyeceklerin hazırlanması ve güvenli şekilde yemek yeme için gereklidir.
- Sanitasyon ve hijyen olanaklarına erişim salgın hastalık riskini azaltacaktır.
- Uygun barınaklar yemek pişirme olanağını sağlayacağı gibi aşırı hava olaylarının etkisinden koruyucudur.
- İnsanlar kaliteli sağlık hizmetlerine erişebildiklerinde beslenme durumlarının daha iyi olma olasılığı artar.
Gıda sağlanmasında, gıdaların tür ve miktarından daha da önemlisi organizasyondur. Olayın kaosunu ve şokunu yaşayan topluma, karmaşaya yol açmayan bir gıda dağıtımını sağlayacak örgütlenmeyi kurmak çok önemlidir (Esin vd., 2001, Bölüm Afetlerde Çevre Sağlığı Hizmetleri). Sağlanan yardımlarla ilgili bilginin, toplumun tüm üyelerini kapsayıcı ve onların erişebileceği şekilde iletilmesi de bilgi hakkı çerçevesinde önemlidir.
Afet Sonrası Gıda Güvenliğini Tehdit Eden Sorunlar Nelerdir?
- Gıda güvenliği sorunları, doğası, şiddeti ve kapsamı bakımından farklılık gösterir ve acil durum veya afet sırasındaki duruma bağlıdır.
- Sel ve kasırgalar sırasında yiyecekler, kanalizasyon ve atık sularla kirlenmiş olan yüzey sularıyla kirlenebilir.
- Afetlerden sonra hayatta kalanların oluşturduğu kalabalıklar, özellikle sıhhi koşullar kötüyse, durumu daha da kötüleştirebilir.
- Su ve elektrik kesintileri gıda güvenliğini tehlikeye atar.
- Soğuk depolama imkanı olmaması gıda zincirinin her aşamasında etkilidir.
- Güvenli içme suyu yokluğunda gıdaların hijyenik hazırlanması zorlaşır.
- Evcil ve başıboş hayvanların artması,
- Sinek ve diğer böcek sayısındaki hızlı artış,
- Ölü, boğulmuş hayvan eti tüketimi tehlikesi,
- Dış ortamda hazırlanan ve saklanan gıdaların kontaminasyonu,
- Toplu mutfaklarda çıkan yemeklerin uygunsuz şekilde hazırlanması.
Afetlerde Beslenme İlkeleri Nelerdir?
Afet durumlarında beslenme hizmetlerinin organizasyonu başlıca iki aşamada gerçekleştirilir:
- Kısa dönem beslenme organizasyonu
- Uzun dönem beslenme organizasyonu
- Beslenme ilkeleri normal zamanlarda olduğu gibidir ancak, olumsuz koşullarda özellikle risk gruplarının hemen etkileneceği göz önüne alınarak iyi bir örgütlenme ve dağıtım planı yapılmalıdır.
- Gereksiz ve kültürel alışkanlıklara uymayan yiyeceklerin gelmesi engellenmelidir.
- Afet yaygın bir alanda olduğunda, tüm yardımlarda olduğu gibi besin maddelerinin de alt bölgelere göre gereksinim belirlenmesi yapıldıktan sonra sevki sağlanmalıdır.
- Çabuk bozulması, barınma yerlerinde yaşayan kişilerce saklama koşullarının sağlanamaması ve pişirme koşullarının olmaması gibi nedenlerle taze besinlere yer verilmez.
Beslenme sorumlusunun gözleyip değerlendirmesi gereken hususlar:
- Toplumun beslenme durumu ve beslenme alışkanlıkları,
- Çocuk beslenmesi ile ilgili gelenekler,
- Pişirme alışkanlıkları,
- Yiyeceklerin satılıp satılmadığı, yerel olarak satın alınabilecek yiyecekler,
- Yerel olarak elde edilebilecek yiyecek kaynakları (Yöresel yiyeceklerin temin edilmesi),
- Yardımların adil olarak dağıtılması
Afet sonrası ek beslenme programları hangi gruplar için uygulanmalıdır?
Afetzedelere yönelik beslenme programları yapılırken, toplumda risk grubu içerisinde yer alan grupların öncelikle düşünülmesi gereklidir. Bunlar;
- 0-5 yaş grubu çocuklar
- Okul çağı çocuklar
- Hamile-emzikli kadınlar
- Yaşlılar, kronik hastalığı olanlar
Yiyecek Dağıtırken Göz Önüne Alınması Gereken Noktalar Nelerdir?
- Yaş ve cinsiyet
- Fizyolojik durum
- Aktivite düzeyi
- İklim
- Kültürel özellikler
- Gıda güvenliği
- Ulaşım ve dağıtım
- Yemek pişirmek ve saklamak için diğer araç ve gereçlerin sağlanması.
Afet bölgesine gıda sağlamanın en emin ve pratik yolu seyyar mutfaklar kurulması ve hazır yemek verilmesidir. Böylece gıda kaynaklı sağlık riskleri (bulaşıcı hastalıklar ve gıda zehirlenmeleri) de önlenmiş olur. Geçici barınma yerleri oluşturulurken de toplu beslenme birimlerinin ve mutfakların kurulması önemlidir. Temel gereksinimlerimizden biri olan beslenme olanağı en kısa zamanda merkezi bir örgütlenmeyle sağlanmalıdır.
Afetlerde bebek ve çocuk beslenmesi nasıl olmalıdır?
- Bebekler için en güvenilir besin kaynağı anne sütüdür. Anne sütüyle beslenmekte olan bebekler emzirilmeye devam edilmelidir.
- Emziren annelere yapılacak en iyi yardım onların kendi beslenmelerinin ve sıvı alımlarının desteklenmesi ve emzirmeye teşvik etmektir.
- Emzirme daha büyük bebek ve çocukları da koruyucudur; özellikle su ve hijyen şartlarının eksik olduğu yerlerde, 24 ay ya da daha fazla emzirmeye devam etmek önemlidir. Annelere, aile ve toplumlara emzirmenin önemi anlatılmalıdır.
- Zamanında, güvenli ve uygun tamamlayıcı gıda desteği sağlanmalıdır. Tamamlayıcı besin döneminde (6-24 ay), gıda ve sıvı güvenliğinin devamı için emzirme önemli rol oynamaya devam eder. Karışık beslenen 6 aydan küçük çocuklar anne sütüne yönlendirilmelidir. Sanitasyon sorunları nedeniyle biberonlar kullanılmamalıdır. 6 ayın altındaki emzirilmeyen bebeklere düşük dozda A vitamini verilmelidir.
Gebe ve Emzikli Kadın Beslenmesinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Gebe veya emziren annelerin sağlıklarını koruma ve anne sütünün içeriğinin tam olmasını sağlamak için gıda desteği alması gerekir. Demir ve folik asit takviyelerine devam edilmelidir. Kadınlar, doğumdan sonraki altı ila sekiz hafta A vitamini almaya devam etmelidir. Mikro besin destekleri uluslararası önerilen doz ve zamanda olmalıdır. (Sphere Projesi, 2011)
Afet durumu için belirlenen günlük beslenme örüntüsüne ilave olarak 2 su bardağı süt-yoğurt tüketilmesi gereklidir. Bulunabiliyorsa taze meyve tüketimi sağlanmalıdır. Taze meyvelerin iyice yıkandıktan sonra tüketilmesine dikkat edilmelidir.
Yıkımlar sonrasında hayata dönüş sırasında en önemli konulardan biri afetlerde gıda hijyeni ve beslenme konusudur. Eğer kontrol altına alınamazsa ikincil afetlerin ortaya çıkmasına, travmaların devam etmesine ve moralitenin düşük kalmasına sebep olabilir.
Deprem ve Yaşam kategorisindeki diğer içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Çalışmanın tamamına HASUDER internet sayfasından ulaşabilirsiniz.
